سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

قواعد فقهی مسئولیت مدنی هوش مصنوعی

نویسندگان :

علی ایروانی¹ علی خرسند² باقر محمدی³

1- مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد (صلی الله علیه و آله) 2- حوزه علمیه خراسان 3- جامعة المصطفی قم

کلمات کلیدی :

قواعد مسئولیت مدنی،هوش مصنوعی،مسئولیت مدنی،شخصیت حقوقی،استناد عرفی

چکیده :

هوش مصنوعی به عنوان توانایی یک سیستم کامپیوتری در انجام وظایفی چون یادگیری، استدلال، حل مسئله، تصمیم‌گیری و درک محیط اطراف، به طور فزاینده‌ای در حوزه‌های مختلف زندگی انسان‌ها نفوذ کرده است. این روند افزایش کاربرد هوش مصنوعی، به ویژه در عرصه‌های حساسی مانند صنعت پزشکی، حمل و نقل هوشمند، خدمات مالی، و سامانه‌های امنیتی، ضرورت تدوین چارچوب‌های حقوقی دقیق و روشن برای تعیین مسئولیت‌های مدنی ناشی از استفاده از این فناوری‌ را برجسته ساخته است. از منظر فقهی، مسئله مسئولیت مدنی هوش مصنوعی دارای ابعاد ویژه و چالش‌برانگیزی است که نیازمند بررسی دقیق قواعد فقهی است. یکی از نکات کلیدی در این بحث، مسئله شخصیت حقوقی یا حقیقی است. سامانه‌های هوش مصنوعی، برخلاف انسان‌ها و حتی برخی نهادهای حقوقی دیگر، فاقد اراده، قصد و توانمندی‌های روانی لازم برای ایجاد مسئولیت کیفری یا مدنی هستند. این سامانه‌ها به دلیل نبود عنصر قصد، تقصیر و آگاهی، نمی‌توانند به عنوان شخص حقوقی مستقل شناخته شوند و بنابراین، مسئولیت ناشی از عملکرد آنها به صورت مستقیم قابل انتساب به خودشان نیست. این پژوهش با هدف تبیین مبانی و چالش‌های فقهی مسئولیت مدنی هوش مصنوعی، با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بر اساس مبانی فقهی در تعیین مسئولیت مدنی، مبنای استناد عرفی قابل پذیرش است. البته به علت نداشتن شخصیت هوش مصنوعی زیان‌های ناشی از عملکرد این سامانه‌ها به عنوان واقعیتی که قابل شناسایی و اثبات است، به اشخاص حقیقی یا حقوقی مرتبط با طراح، تولید، مالکیت، بهره‌بردار نسبت داده می‌شود. همچنین قواعد فقهی مرتبط با مسئولیت مدنی هوش مصنوعی که مورد بررسی قرار گرفت قاعده اتلاف، تسبیب، لا ضرر و قاعده غرور بود