سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

چالش‌های حقوق کار ایران در پرتو تحولات هوش مصنوعی و اشتغال دیجیتال

نویسندگان :

مهسا ابراهیمی¹ محمد جواد عبداللهی²

1- دانشگاه آزاد واحد نجف آباد 2- دانشگاه ازاد اسلامی واحد خمینی شهر

کلمات کلیدی :

حقوق کار،هوش مصنوعی،قرارداد کار،امنیت شغلی،حریم خصوصی

چکیده :

تحولات فناورانه دهه‌های اخیر به‌ویژه توسعه هوش مصنوعی، ساختار سنتی بازار کار و روابط استخدامی را به‌طور بنیادین دگرگون کرده است. در حالی‌که قانون کار ایران مصوب ۱۳۶۹ با هدف تنظیم روابط میان کارگر و کارفرما و تضمین عدالت اجتماعی تدوین شد، ظهور فناوری‌های هوشمند پرسش‌های تازه‌ای در خصوص تعریف کارگر، قراردادهای کاری نوین و مسئولیت‌های کارفرما ایجاد نموده است. امروز سامانه‌های الگوریتمی نه تنها در جذب و گزینش کارکنان بلکه در ارزیابی عملکرد، ارتقاء شغلی و حتی اخراج آنان نقش مستقیم دارند. این روند علاوه بر افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، خطر تبعیض جنسیتی، سنی و قومی را نیز تشدید کرده و به تضعیف امنیت شغلی، گسترش قراردادهای موقت و پروژه‌ای و تهدید حریم خصوصی کارگران منجر شده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی–تحلیلی و بر مبنای مطالعه قوانین ملی (قانون اساسی، قانون کار ۱۳۶۹، قانون مسئولیت مدنی و مقررات تأمین اجتماعی) و اسناد بین‌المللی (به‌ویژه کنوانسیون‌های سازمان بین‌المللی کار و مقررات اتحادیه اروپا) به بررسی ابعاد حقوقی این تحولات پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که چارچوب کنونی حقوق کار ایران فاقد مقررات کافی برای حمایت از کارگران در بسترهای دیجیتال است و همین امر موجب بروز خلأهای حقوقی در حوزه‌هایی همچون قراردادهای غیرسنتی، تصمیمات خودکار، و حمایت‌های بیمه‌ای و اجتماعی می‌گردد. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که اصلاح قانون کار و تصویب مقررات مکمل در زمینه اشتغال دیجیتال، تضمین شفافیت و پاسخگویی الگوریتم‌ها، گسترش بیمه و حمایت‌های اجتماعی برای کارگران پروژه‌ای، و ایجاد نهادهای نظارتی تخصصی در حوزه حقوق دیجیتال کار از ضرورت‌های انکارناپذیر است. در غیر این صورت، عدالت اجتماعی، کرامت انسانی و امنیت شغلی به‌شدت تضعیف خواهد شد.