سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

بررسی آثار حقوقی تصمیمات مبتنی بر الگوریتم های قضاوت در دادگاه های آنلاین ایران

نویسندگان :

نگار السادات مرتضوی نجف آبادی¹ امید سلطانی علی آباد²

1- دانشگاه ازاد نجف آباد 2- هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خمینی شهر

کلمات کلیدی :

هوش مصنوعی،دادگاه آنلاین،الگوریتم قضایی،شفافیت،مسئولیت حقوقی

چکیده :

تحول دیجیتال در نظام قضایی، با گسترش دادگاه‌های آنلاین و بهره‌گیری از الگوریتم‌های قضاوت، چالش‌های نوینی را در قلمرو حقوق و عدالت پدید آورده است. در نظام حقوقی ایران، هرچند حرکت به‌سوی الکترونیکی‌سازی دادرسی‌ها در راستای تسریع، شفافیت و کاهش اطاله دادرسی است، اما ورود تصمیمات مبتنی بر هوش مصنوعی و الگوریتم‌های قضاوت، پرسش‌های بنیادینی درباره مشروعیت، اعتبار و مسئولیت حقوقی این تصمیمات ایجاد کرده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع فقهی، قانونی و تطبیقی، به بررسی آثار حقوقی تصمیمات صادره از سامانه‌های الگوریتمی در چارچوب دادگاه‌های آنلاین ایران می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که فقدان شفافیت در منطق تصمیم‌گیری الگوریتم‌ها (پدیده «جعبه سیاه»)، نبود ضوابط مشخص برای انتساب مسئولیت مدنی و کیفری در صورت بروز خطا، و تعارض احتمالی این سازوکارها با اصول دادرسی عادلانه، به‌ویژه اصل استقلال قاضی و حق دفاع، از مهم‌ترین چالش‌هاست. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که برای مشروعیت‌بخشی به تصمیمات مبتنی بر الگوریتم، باید چارچوبی حقوقی مبتنی بر نظارت انسانی، شفافیت الگوریتمی و تضمین حقوق اصحاب دعوا در فرایند تصمیم‌گیری ایجاد شود.