سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

تحلیل نظام حقوقی اسناد تجاری الکترونیکی در ایران با تأکید بر چک الکترونیکی

نویسندگان :

رامین بخشیان¹ مهدی امینی²

1- دانشگاه اصفهان 2- استادیار گروه حقوق دانشگاه شهرکرد

کلمات کلیدی :

اسناد تجاری الکترونیکی،چک الکترونیکی،قانون صدور چک،امضای دیجیتال،حقوق تجارت

چکیده :

تحول نظام مالی و تجاری در عصر دیجیتال موجب شده است که اسناد تجاری از قالب‌های سنتی و کاغذی به بسترهای الکترونیکی انتقال یابند. این گذار، مسائل تازه‌ای را در زمینه اعتبار حقوقی، قابلیت استناد قضایی و ضمانت اجرای تعهدات در نظام حقوقی ایران مطرح کرده است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل جامع نظام حقوقی اسناد تجاری الکترونیکی در ایران و سنجش میزان آمادگی آن برای پذیرش ابزارهای نوین، به‌ویژه چک الکترونیکی، انجام شده است. روش تحقیق توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر مطالعه تطبیقی قوانین داخلی (قانون تجارت الکترونیکی ۱۳۸۲، قانون اصلاح صدور چک ۱۳۹۷ و دستورالعمل‌های اجرایی بانک مرکزی) و مقررات بین‌المللی (قانون نمونه آنسیترال MLETR و مقررات eIDAS اتحادیه اروپا) است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اصلاحات سال ۱۳۹۷ قانون صدور چک و راه‌اندازی سامانه صیاد گامی مؤثر در جهت دیجیتالی‌سازی اسناد تجاری محسوب می‌شود و توانسته است بخشی از مشکلات سنتی مانند صدور چک‌های بلامحل و جعل را کاهش دهد. با این حال، بررسی تطبیقی و شواهد اجرایی حاکی از آن است که نظام حقوقی ایران هنوز بستر کافی برای تحقق کامل اسناد تجاری الکترونیکی فراهم نکرده است؛ زیرا ناهماهنگی میان قانون‌گذار، نظام بانکی و مراجع قضایی، ضعف زیرساخت‌های فنی و ابهام در ارزش اثباتی امضای دیجیتال، مانع از اجرای کامل این نظام شده است. بنابراین، تحقق موفقیت‌آمیز اسناد تجاری الکترونیکی در ایران مستلزم تدوین آیین‌نامه‌های تکمیلی، پذیرش قضایی امضای دیجیتال، تقویت امنیت سایبری و همگرایی نهادی میان دستگاه‌های ذی‌ربط است.