سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

نقش هوش مصنوعی در تحول قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی؛ چالش‌ها و ضرورت‌های قانون‌گذاری در ایران

نویسندگان :

محمد کاظمی¹ حسین یوسفی²

1- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر 2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

کلمات کلیدی :

هوش مصنوعی،خودروهای خودران،قوانین راهنمایی و رانندگی،مسئولیت چند لایه،حکمرانی داده

چکیده :

رشد پرشتاب فناوری هوش مصنوعی در صنعت حمل‌ونقل، نظام سنتی قوانین راهنمایی و رانندگی را با چالشی بنیادین مواجه ساخته و مباحثی نو درباره مسئولیت مدنی و کیفری، بیمه، حریم خصوصی داده‌ها و ادله الکترونیکی را پیش کشیده است. در ایران نیز قوانین موجود که بر فرض حضور راننده انسانی بنا شده‌اند، توان پاسخ‌گویی به واقعیت‌های جدید خودروهای هوشمند و خودران را ندارند و همین امر ضرورت بازنگری تقنینی را آشکار می‌سازد. پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی و رویکرد تطبیقی، ضمن بررسی چارچوب‌های حقوقی آلمان، اتحادیه اروپا، ژاپن و ایالات متحده، به تحلیل ظرفیت‌ها و کاستی‌های حقوق ایران در مواجهه با این فناوری می‌پردازد. نوآوری اصلی تحقیق در تلفیق مبانی فقهی مسئولیت مدنی ایران با نظریه «مسئولیت چندلایه» و طراحی «الگوی مرحله‌ای صدور مجوز بهره‌برداری» است؛ الگویی که انتقال تدریجی بار مسئولیت از راننده به سازنده، بهره‌بردار و ناظر فنی را ممکن ساخته و عدالت توزیعی را در نظام تقنینی حفظ می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد اجرای موفق فناوری‌های خودران مستلزم تدوین قانون خاص خودروهای هوشمند، اصلاح ساختار بیمه برای پوشش ریسک الگوریتمی، ایجاد گواهی ایمنی عملکردی، نهادینه‌سازی حکمرانی داده‌های ترافیکی و تضمین زنجیره امانت داده‌هاست. بر پایه این نتایج، مقاله با ارائه پیشنهادهای اجرایی برای قانون‌گذار، از جمله تشکیل کمیسیون ملی خودروهای هوشمند، طراحی نظام بیمه ریسک الگوریتمی و الزام نظارت فنی مستمر، می‌کوشد مسیر انطباق تدریجی نظام حقوقی ایران با تحولات جهانی هوش مصنوعی را ترسیم کند؛ امری که تحقق عدالت، ایمنی و اعتماد عمومی در حمل‌ونقل هوشمند آینده را تضمین خواهد کرد.