سامانه همایش های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر

صفحه اصلی / اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی حقوق خصوصی نوین با محوریت کسب و کار و اقتصاد دیجیتال

هوش مصنوعی و چالشهای حقوقی

نویسندگان :

مسعود عطائی¹

1- دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

کلمات کلیدی :

مسئولیت حقوقی هوش مصنوعی،شفافیت تصمیم‌گیری،شخصیت حقوقی سامانه‌های هوشمند،تبعیض الگوریتمی،امنیت داده‌ها

چکیده :

رشد سریع فناوری هوش مصنوعی، نظام‌های حقوقی را با چالش‌های تازه‌ای روبرو کرده است که پاسخگویی به آن‌ها نیازمند بازنگری در اصول کلاسیک مسئولیت، حریم خصوصی و عدالت است. یکی از بنیادی‌ترین مباحث، تعیین مسئولیت در مواردی است که تصمیم یا عملکرد یک سامانه هوش مصنوعی منجر به خسارت، آسیب یا نقض حقوق اشخاص می‌شود. این مسئله، مرزهای سنتی میان مسئولیت توسعه‌دهنده، بهره‌بردار و حتی خود سامانه را مبهم کرده و ضرورت ایجاد چارچوب‌های قانونی جدید برای احراز مسئولیت و جبران خسارت را برجسته ساخته است.موضوع شخصیت حقوقی هوش مصنوعی نیز پرسشی اساسی در این راستا محسوب می‌شود؛ زیرا استقلال نسبی الگوریتم‌ها در تصمیم‌گیری سبب شده است تا برخی نظریه‌پردازان از اعطای نوعی وضعیت شبه‌حقوقی به این سامانه‌ها حمایت کنند، در حالی که مخالفان آن، چنین اقدامی را مغایر با اصول بنیادین مسئولیت انسانی می‌دانند.چالش دیگر، حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌هاست. هوش مصنوعی برای دستیابی به دقت و کارایی، نیازمند دسترسی گسترده به داده‌های شخصی است که در صورت فقدان نظارت مؤثر، خطر نقض حریم خصوصی، تبعیض الگوریتمی و تحلیل‌های ناعادلانه را افزایش می‌دهد. سوگیری‌های موجود در داده‌ها یا مدل‌های آموزشی می‌توانند منجر به بازتولید نابرابری‌های اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های تبعیض‌آمیز گردند.افزون بر این، عدم شفافیت در فرآیند تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر الگوریتم‌ها، امکان کنترل قانونی و طرح اعتراض را محدود می‌کند و پاسخگویی حقوقی را دشوار می‌سازد.در نتیجه، تدوین قوانین جامع، انعطاف‌پذیر و هماهنگ با استانداردهای بین‌المللی ضروری است تا اصولی همچون شفافیت، عدالت، امنیت داده و مسئولیت‌پذیری تضمین شود. مواجهه مؤثر با این چالش‌ها نیازمند همکاری میان حقوقدانان، متخصصان فناوری و نهادهای سیاست‌گذار در سطح ملی و فراملی است.